Các bước xây dựng thư viện số chuẩn nhất

Thư viện số là gì? Các bước xây dựng thư viện số như thế nào? Chính là thắc mắc được rất nhiều cán bộ làm công tác thư viện quan tâm khi hướng đến số hóa thư viện trong thời buổi hiện nay. Hãy cùng khám phá các giải đáp cho những thắc mắc đó qua chia sẻ dưới đây. 

Thư viện số là gì? Vì sao cần xây dựng thư viện số?

Thư viện là một kho tàng tri thức của nhân loại với vô số các tài liệu được lưu trữ nhằm phục vụ bạn đọc tìm tòi, học hỏi và nghiên cứu. Để đáp ứng cho nhu cầu công nghệ hiện đại, thư viện số ra đời, mở ra những thuận lợi cho chính các cán bộ thư viện, lẫn cho các bạn đọc. 

Thư viện số hay còn biết đến là thư viện trực tuyến. Đây là nơi cho phép người dùng có thể truy cập vào các tài liệu kỹ thuật số như các loại sách, báo, tạp chí, hình ảnh, âm thanh, những tài liệu lịch sử… Những dạng tài liệu này đều đã được chuyển đổi sang dạng số hóa từ chính phiên bản giấy, nhằm tạo thuận lợi cho người đọc tìm kiếm và sử dụng.

Xây dựng các thư viện số là cần thiết vì nó phù hợp với sự phát triển của khoa học công nghệ ngày nay. Nó chuẩn hóa được mọi công tác của thư viện từ quản lý, sắp xếp, thống kê, lưu trữ đến vấn đề mượn trả sách của bạn đọc. Hơn nữa, thư viện số, cũng mang thư viện đến gần với bạn đọc khi có thể truy cập ở bất cứ nơi đâu để phục vụ cho việc học hỏi, nghiên cứu của mình. 

Các bước xây dựng thư viện số

Các bước xây dựng thư viện số được chia làm 2 công đoạn chính bao gồm:

• Số hóa tài liệu: Chuyển tài liệu từ phiên bản giấy truyền thống sang dạng điện tử để có thể lưu trữ trên máy tính. Bước này được chia thành 2 giai đoạn: 

• Giai đoạn 1: Quét hình ảnh cho ra sản phẩm số hóa dạng hình, thường có định dạng Bitmap hoặc TIFF. Nó có nghĩa là người đọc chỉ nhìn thấy hình ảnh. Và thường được chuyển sang dạng PDF, là định dạng được dùng để mô tả các trang trong chương trình trao đổi tài liệu của Adobe Acrobat và cần được cài đặt trên máy tính để có thể hiển thị hoặc in có định dạng ban đầu.
• Giai đoạn 2: Nhận dạng ký tự quang học (OCR – Optical Character Recognition), là tiến trình cho ra một sản phẩm dạng số hóa văn bản hay là trang web. Cơ bản là các định dạng RTF, Word, hoặc HTML. Tức là từ một tài liệu đồ họa, được chuyển đổi thành văn bản. Từ đó có thể cung cấp quyền truy cập vào bất kỳ một tổ hợp từ nào hay là một công nghệ siêu tham chiếu nào. Bạn có thể thực hiện số hóa nội bộ hay thuê đội ngũ bên ngoài để tạo ra những bộ sưu tập kỹ thuật số chuyên biệt.

• Xây dựng bộ sưu tập số:

• Tạo lập siêu dữ liệu: Người biên mục tạo lập siêu dữ liệu để người đọc có thể sử dụng kho lưu trữ được đặt trên máy chủ của thư viện.
• Gặt hái siêu dữ liệu: Để tạo nên bộ sưu tập ảo bằng phần mềm độc quyền, người dùng phải tìm kiếm, gặt hái hay thu thập siêu dữ liệu tài liệu phù hợp với chủ đề họ mong muốn. Việc tìm kiếm trực tuyến này bắt nguồn từ mọi nơi trên thế giới nhằm tạo ra bộ sưu tập chuyên biệt chỉ chứa siêu dữ liệu. Đây là hình thức thư viện ảo rất thịnh hành trong các bước xây dựng thư viện số hiện nay. 

Thực trạng xây dựng thư viện số ở Việt Nam

Thư viện số tại Việt Nam vẫn chưa có dấu hiệu mạnh mẽ, vì gặp phải một số khó khăn như:

• Thiếu nguồn nhân lực quản lý thư viện số

Do chương trình đào tạo thiếu cập nhật những đổi mới cho phù hợp với xu hướng, và rất ít nhân lực lựa chọn, tham gia đào tạo trong lĩnh vực này, dù các cơ sở đào tạo mở ra không hề ít. 

• Phát triển chậm: 

Thư viện Việt Nam từng đi theo một khuôn mẫu nhất định trong khoảng thời gian rất lâu, nên khi đến giai đoạn hội nhập gặp rất nhiều khó khăn để thay đổi. Bên cạnh đó, yếu tố tâm lý cũng tác động đến việc nhận thức và chuẩn hóa công tác khiến cho sự phát triển của thư viện số trở nên chậm lại.

• Thiếu sự đồng bộ và lãng phí ngân sách: 

Chưa có nhiều điều kiện hiện đại hóa, hoàn toàn giao phó công việc cho các nhà cung cấp công nghệ dẫn đến việc thư viện không được đồng bộ và rời rạc. Các thư viện cũng có mua sắm các thiết bị hiện đại, nhưng không sử dụng triệt để gây tổn thất và lãng phí rất lớn. 

Nhằm giúp bạn dễ dàng với các bước xây dựng thư viện số, Giaiphapthuvien.vn giới thiệu đến bạn một trong những phần mềm thư viện số phổ biến, có chi phí hợp lý chính là phần mềm DSpace. 

Dspace là phần mềm quản lý thư viện số mã nguồn mở, hỗ trợ các thư viện xây dựng bộ sưu tập số trong thư viện, bảo tàng, viện nghiên cứu…Vai trò của DSpace chính là giúp cho việc thu nhận, quản lý tài liệu ngay cả là siêu dữ liệu rất dễ dàng. Hỗ trợ việc truy cập tài liệu được nhanh chóng ngay cả với thao tác tìm kiếm, liệt kê. Đặc biệt, đồng hành cùng thư viện trong việc bảo quản tài liệu lâu dài và khai thác tối đa các nguồn tài liệu có trong thư viện.

Mong rằng, chia sẻ đã giúp bạn hiểu rõ về các bước xây dựng thư viện số và tham khảo được phần mềm hỗ trợ bạn tốt nhất hiện nay. Mọi tham khảo, tư vấn thêm về phần mềm thư viện số DSpace, vui lòng liên hệ tại https://giaiphapthuvien.vn

Tham khảo thêm bài viết khác: Quy trình quản lý thư viện trường học